منبت کاری چیست ؟
منبت کاری یکی از هنرهای دستی ایرانی است که در بخش صنایع جای می گیرد. منبت کاری نوعی کنده کاری و حکاکی روی چوب است که به منظور زیباسازی بر روی چوب انجام می شود.
منبت کار کسی است که با استفاده از خلاقیت و دستان هنرمند خود می تواند نقوشی برجسته را بر روی چوب به وجود آورد. برجستگی یک عنصر مهم در منبت، کاری است که به خوبی قابل مشاهده است. برجستگی های اشیا در منبت کاری بر روی چوب نیز برجسته و برآمده از چوب به نظرخواهد رسید. این هنر اصیل ایرانی از گذشته تا به امروز همواره مورد توجه بوده و در آثار حجمی و تزئینی فراوانی به کار گرفته شده است.
بدیهی است ماده اصلی و اولیه منبت کاری چوب است که می تواند طیف وسیعی از چوب های جنگلی را شامل شود. به طور عمده از چوب درخت گردو، شمشاد و گلابی در منبت کاری استفاده می شود که با توجه به طرح باید چوب مناسب را انتخاب کرد.
از آنجایی که چوب مورد استفاده باید بتواند استحکام و زیبایی خود را حفظ کند لازم است تا در انتخاب چوب سختگیرانه عمل کرد. چوب استفاده شده باید فشرده و محکم باشد استفاده از چوب های نرم با بافت نه چندان سخت جایی در منبت کاری ندارد. علاوه بر فشردگی و استحکام چوب باید به سلامت و یکپارچگی آن نیز توجه شود.
تاریخچه منبت کاری
همه هنرهای دستی ایرانی برخاسته از درون مردم است. در واقع شخص یا اشخاصی در ابداع این هنر چشم نواز نقشی نداشته اند بلکه مردم عادی شروع به حکاکی و کندن روی چوب کردند. بدون شک چوب از فراوان ترین مواد در تاریخ بشر بوده که همیشه در طبیعت وجود داشته است. طبق آثار و مدارک موجود می توان به این نتیجه رسید که منبت کاری از حدود ۱۵۰۰ سال پیش در ایران مورد استفاده قرار می گرفته است. برخی از مورخین و باستان شناسان منبت کاری را به قبل از پادشاهی ساسانیان نسبت می دهند که می تواند نشان دهنده قدمت این هنر در ایران زمین باشد.
ساخته های هنرمندان منبت کار ایرانی
از دست سازهای هنرمندان منبت کار ایرانی می توان یک اثر فاخر را در مسجد جامع عتیق شیراز دید که مربوط به یک لنگه درب چوبی است که گذر زمان نتوانسته از زیبایی آن کم کند. باستان شناسان قدمت این درب چوبی را اوایل قرن سوم هجری تخمین زده اند. این درب زیبا روی چوب تبریزی منبت کاری شده و از چوب گردو، برای برجسته سازی وایجاد نقوش استفاده شده است.
هم اکنون مراکز منبت کاری در شهرهای مختلف همچنان فعال بوده و به آموزش جوانان علاقه مند در فراگیری هنرهای سنتی ایران می پردازند. درشهرهای بوشهر، ارومیه، ملایر هنرمندان زیادی به هنر منبت کاری اشتغال دارند ولی اغلب هنرمندان به نام منبت کار در شهرهای آباده و گلپایگان مشغول به کار می باشند. منبت کاران در طول تاریخ با توجه به اوضاع توانسته اند از ابزار مختلفی در کار منبت استفاده کننده. مثلا در اوج دوران اسلامی، همچون دیگر هنرمندان در امر ساخت مساجد کوشیدند. هنرنمایی معماران، کاشی کاران معرق، گچبرهای هنرمند، سنگتراشان و بسیار از هنرمندان خلاق را در ابنیه تاریخی ایران می توان دید.
هر چند برخی از این دست سازهای هنری در طول زمان نابود شده ولی به خوبی می توان ذوق و هنر منبت کاران را در تزئین رحل قرآن، پنجره های مساجد قدیمی، منبر و موارد بسیار دیگر دید. در اصفهان و گلپایگان آثار ارزشمندی از هنرمندان منبت کار ایرانی برای بازدید موجود است. منبت کاری در طی زمان بارها مورد بی مهری قرار گرفت و هنرمندان این رشته بسیار محدود شدند.به منظور حفظ این هنر اصیل تدریس علمی این رشته هنری در دارالفنون آغاز شد و اساتید گرانقدری همچون استاد احمد صنیعی، و استاد علی مختاری گلپایگانی برای تدریس منبت کاری به تهران آمدند.