سیستم اعلام و اطفاء حریق

یکی از زیان بارترین حوادثی که در کمین انسان ها بوده و باعث ایجاد خطر و آسیب های جبران ناپذیر می شود آتش سوزی می باشد. از این رو برای اینکه بتوان در زمان ایجاد حریق احتمال خسارات وارده را کاهش داد باید از سیستم هایی استفاده نمود که نه تنها وقوع آتش سوزی را خبر می دهند ، بلکه باعث خاموش شدن آتش می شوند. از این رو در بسیاری از کشور های پیشرفته دنیا این اصول را در زمان ساخت ساختمان ها رعایت کرده و امروزه در کشور ایران هم سازندگان با توجه به شرایط تعیین شده اقدام به نصب سیستم اعلام و اطفاء حریق در ساختمان ها می کنند.

سیستم اعلام حریق در واقع مجموعه ای از وسایل و دستگاه هایی است که به صورت صوتی و تصویری و با روش های مختلف برای تشخیص و اعلام خطر مورد استفاده قرار می گیرد. این سیستم زمانی که دود، حریق، گاز منوکسید کربن و همچنین شرایط بحرانی دیگری از این دست ایجاد شود کاربرد خواهد داشت.

برای انتخاب سیستم اعلام حریق باید به ساختار ساختمان توجه کرده و بر اساس نوع استفاده، هدف و استاندارد ساخت ساختمان ها نمونه مناسبی را انتخاب نمود.

به صورت کلی سیستم های اعلام حریق به دو دسته سیستم های دستی و سیستم های اتوماتیک تقسیم بندی می شوند.

این نوع سیستم به گونه ای است که برای اعلام خطر تنها از یک شستی بهره می گیرند که به صورت دستی هم فعال می گردد. از سیستم های دستی تنها برای ساختمان های تا ۴ طبقه که در آنها آسانسور وجود ندارد استفاده می شود.

این نوع سیستم ها قابل نصب در تمامی ساختمان های بالاتر از ۴ طبقه مانند ساختمان های مسکونی، مکان های عمومی، مراکز اداری و تجاری، ساختمان های آموزشی و فرهنگی و … که دارای آسانسور است به صورت اجباری نصب می شوند. توجه داشته باشید که سیستم های اعلام حریق دارای یک اصل اساسی بوده و آن هم این است که اگر سیستم اعلام حریق دود یا حرارتی را تشخیص دهد، بلافاصله آژیر سیستم فعال شده و خطر را اعلام می کند. سیستم های اعلام حریق به ۴ دسته مختلف تقسیم می شوند که شامل موارد زیر می باشد.

در این نوع سیستم ها نقاط تماس و ردیاب هایی وجود دارد که به صورت یک مدار به هم متصل شده و در یک منطقه ساختمان به صفحه کنترل مرکزی متصل هستند. توجه داشته باشید که هر منطقه یک مدار بوده و صفحه کنترل سیستم از تعدادی لامپ منطقه تشکیل شده است. بهتر است بدانید که علت تعیین مناطق در سیستم اعلام حریق تنها به خاطر اعلام نسبی مکان حریق می باشد که این مسله به آتش نشان ها در خاموش کردن آتش بسیار کمک می کند. اینکه چگونه بتوان محل دقیق حریق را تشخیص داد بسته به تعداد مناطق صفحه کنترل و همچنین تعداد مدار هایی که در ساختمان نصب شده است دارد. این سیستم دارای حداقل دو آژیر اعلام خطر بوده و هر یک از مدار ها دارای یک دستگاه پایان خط می باشد که از آن برای نظارت بر اهداف سیستم استفاده می شود.

از سیستم اعلام حریق بی سیم به عنوان وسیله ای کاربردی و موثر در تمام زمینه ها استفاده می شود و جایگزین مناسبی برای سیستم های اعلام حریق سنتی بوده و چون عملکرد مطمئن و ایمنی دارد به وسیله  کنترل ارتباطات رادیویی برای اتصال دستگاههای ردیابی دود و… مورد استفاده قرار می گیرد. این سیستم دارای مزایای بسیار خاصی بوده و به صورت آنالوگ قابل آدرس دهی و تشخیص حریق بدون نیاز به سیم می باشد.

اساس و پایه ردیابی و همچنین تشخیص در سیستم آدرس پذیر همانند سیستم متعارف است با این تفاوت که صفحه کنترل قابلیت تشخیص اینکه کدام دریاب یا نقطه تماس آژیر اولیه را شروع نموده است را دارد. ساختار مدار ردیابی در این سیستم به صورت حلقه ای سیم کشی شده می باشد و هر حلقه ظرفیتی معادل با ۹۹ دستگاه را دارد. همان طور که گفته شد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر همانند سیستم اعلام حریق متعارف است اما هر ردیاب موجود در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر دارای یک آدرس منحصر به فرد می باشد که به وسیله صفحه کنترل و Dil Switches برنامه ریزی شده  و از آن به منظور نمایش اطلاعات در زمان شروع به کار یک ردیاب خاص استفاده می شود.

به این نوع سیستم ها به صورت معمول سیستم اعلام حریق هوشمند گفته می شود و دارای انواع متفاوتی می باشد که هر کدام با توجه به پروتکل هایی که دارند تقسیم بندی می شوند. این سیستم دارای ساختاری پیچیده تر از سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و سیستم متعارف دارد. مهم ترین قابلیت سیستم اعلام حریق آنالوگی آدرس پذیر این است که ترکیب کمتری با بیشتر امکانات دارد و به صورت ۲، ۴ و ۸ حلقه ای بوده که این مدل ها نظارت یک مکان بزرگ از یک پنل تکی را فراهم می کنند.

با استفاده از این سیستم احتمال وقوع اشتباه آژیر خطر به صفر می رسد  و می توان تا ۱۲۷ دستگاه ورودی مانند ردیاب دود، ردیاب حرارت، نقطه تماس، مانیتور تماس و همچنین دستگاه های دیگر رابط را به یک حلقه ردیاب اتصال داده و حتی این امکان وجود دارد که علاوه بر ۱۲۷ دستگاه ورودی تا ۳۲ دستگاه خروجی مانند حلقه های صوتی، ماژول امدادی، ماژول تصویری و … را به آن وصل نمود.

مهم ترین ویژگی سیستم اعلام حریق طراحی، تامین و همچنین اجرای تمام سیستم های اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر با توجه به استاندارد ها و برند های جهانی می باشد.

با استفاده از سیستم اعلام حریق می توان راه حل های جامع و یکپارچه ای را ارائه نمود تا به تسهیل در اجرا و پیاده سازی سیستم اعلام حریق کاربردی کمک شود.

برای اینکه عملکرد سیستم اعلام حریق به درستی انجام شود باید از زیر ساخت ها و تجهیزات پایه استاندارد و با کیفیت استفاده نمود.

بهره گیری از سیستم ها و تجهیزات ایمن و بی خطری که سازگاری مناسب با محیط زیست داشته باشند از دیگر مزایای استفاده از سیستم اعلام حریق می باشد.

استفاده از سیستم اعلام حریق اتوماتیک با همه مزایایی که دارد دارای مشکلاتی چون ارسال هشدار اشتباه می باشد و در صورتی که این عمل تکرار شود باعث ایجاد عدم اطمینال شده و اعتماد به سیستم اعلام حریق کاهش می یابد. توجه داشته باشید که هشدار خطا از طریق سیستم اعلام حریق ممکن است به دلیل انجام پخت و پز، دود اگزوراتومبیل، دود ناشی از استفاده از سیگار و حتی گرد و غبار انجام گیرد. در پاره ای از مواقع دلیل هشدار خطا به خاطر نقص در شبکه می باشد که باید توسط کارشناسان فنی مورد بررسی قرار بگیرد.

البته در صورت شکستن شیشه های شستی اعلام حریق هم ممکن است هشدار خطا ایجاد شود که باید بسیار مراقب بود و حتی ممکن است به دلیل نا شناخته ای سیستم اعلام حریق هشدار اشتباهی صادر کند که همه این موارد جزء معایب استفاده از این سیستم می باشد.

به صورت کلی یک سیستم اعلام حریق از بخش های مختلفی مانند کنترل پنل اعلام حریق، دتکتور اعلام حریق، شستی اعلام حریق و همچنین آژیر اعلام حریق تشکیل شده است که هر کدام وظیفه خاص خود را دارند.

این بخش از سیستم اعلام حریق وظیفه پردازش نمودن، پایش و همچنین کنترل سیستم را بر عهده دارد.

دتکتور موجود در این سیستم  انواع مختلفی مانند دتکتور دودی، حرارتی، نرخ افزایشی، گاز، کابلی و شعله دارد و به منظور کاربرد های متنوع طراحی می شود. برای مثال  دتکتور دودی وظیفه تشخیص دود در هوا را داشته و در زمان مناسب با استفاده از یک دیود مادون قرمز آن را به بخش کنترل پنل اعلام می کند و این درحالی است که از دتکتور حرارتی در زمانی که دما از میزان از پیش تعیین شده بالاتر رود به کنترل پنل اعلام خطر می کند. اما دتکتور نرخ افزایشی زمانی به کنترل پنل هشدار می دهد که به صورت ناگهانی تغییراتی در دما ایجاد شود و به همین صورت هر نوع از دتکتور های موجود در سیستم وظایف خاص خود را دارند.

در زمان آتش سوزی از شستی اعلام حریق برای راه اندازی اتوماتیک سیستم استفاده می شود. این شستی دارای رنگ های مختلفی است که در سیستم اطفای حریق به منظور کاربرد های مختلف تولید می شود.

از آژیر اعلام حریق همان طور که از اسم آن پیداست به جهت هشدار شنیداری و دیداری در زمان خطر استفاده می گردد. آژیر اعلام خطر دارای انواع مختلفی مانند آزیر ساده، سخنگو و فلاشر می باشد و تنوع زنگ های اعلام خطر و همچنین بلندگوهای آن بسیار است و با توجه به محیط داخلی یا بیرونی ساختمان قابل تنظیم می باشد.

سیستم اطفای حریق به صورت دستی و اتوماتیک است و از آن به جهت خاموش کردن و فرو نشاندن آتش استفاده می شود. توجه داشته باشید که سیستم اطفاء حریق مانند سیستم اعلام حریق تابلوی مرکزی مخصوصی داشته و با توجه به نوع سیستمی که برای خاموش شدن آتش استفاده می شود(آب یا گاز) دارای اجزای خاصی می باشد.

سیستم اطفای حریق دارای انواع متنوعی است که به منظور استفاده های مختلف طراحی شده است.

از این سیستم در کاربردهای دریایی، اتاق های IT و … استفاده می شود و جایگزین مناسبی برای سیستم های هالون هستند و می توان این سیستم را به صورت الکتریکی، گرمایی و دستی فعال نمود. قابل توجه است که سیستم اطفای حریق آیروسل بر روی لایه اوزون بی تاثیر است و هرگز در محیطی که فعال شده باعث افزایش فشار نمی شود.

این نوع سیستم دارای سه قسمت فوم غلیظ، آب و هوا می باشد و در صورتی که این سه قسمت به درستی باهم مخلوط شوند یک پتوی فوم همگن را تشکیل داده که با استفاده از یک مکانیسم ترکیبی قابلیت خنک کنندگی، جدا سازی شعله از سطح، ایجاد بخار و در نهایت خفه کردن آتش را بر عهدا دارد. سیستم اطفاء حریق با فوم راهکاری مناسب به جهت محافظت از مایعات قابل اشتعال می باشد. 

از این سیستم در تونل های کابل، مخازن مایعات قابل احتراق، آشیانه های هواپیما، مخازن نفتی، تاسیسات بارگیری و … استفاده می شود.

این نوع سیستم اطفاء حریق با تخلیه و همچنین اسپری نمودن قطرات کوچک آب عمل می کند و در گروه سیستم های ثابت اطفای حریق قرار می گیرد. سیستم Water mist  قابلیت تولید و توزیع قطرات آب با غلطت مناسبی را دارد که می توان از آن برای مناطق خطر استفاده نمود. نحوه کار این سیستم به این صورت است که در زمان ایجاد حریق قطرات آب از سیستم تخلیه می شود و بعد از حذف حرارت جایگزین اکسیژن محیط می شوند. با انجام این مراحل دما و همچنین حرارت رادیو الکتیو کاهش یافته و باعث می شود تا سطح اکسیژن به اندازه ای کم شود که احتمال احتراق از بین برود.

استفاده از این سیستم به جهت خطرات خاص بسیار مناسب بوده و چون در این سیستم اطفاء به صورت خنک کنندگی انجام می شود بسیار کاربردی و قابل استفاده می باشد. با اینکه مایع Novec 1230 به صورت گاز عمل می کند، اما در دمای اتاق تبدیل به مایع می شود. مزیت مهم این سیستم این است که هرگز باعث تخریب لایه اوزون نشده و طول عمر جوی آن در حدود ۳ تا ۵ روز می باشد که در مقایسه با سایر سیستم های اطفای حریق بسیار پایین خواهد بود.

از این سیستم در محیط هایی که برق، متوسط غیر هدایت الکتریکی ضروری باشد استفاده می شود و به دلیل اینکه دی اکسید کربن به وفور یافت می شود و هرگز خاصیت خورندگی ندارد و با بیشتر مواد واکنش نشان نمی دهد، باعث می شود تا از آتش حمایت نکرده و به گونه ای مخالف با حریق عمل می کند. در این سیستم غلظت دی اکسید کربن محیط بعد از تخلیه افزایش می یابد و اکسیژن موجود در محیط را که باعث پیشتیبانی حریق می شود از بین می برد و در نهایت آتش خاموش می شود.

از سیستم IG55 به جهت حفاظت از اتاق های کامپیوتری و مخابراتی، مصنوعات و دارایی های با ارزش، اتاق های تابلو برق، موزه ها و همچنین اتاق های بایگانی خاص استفاده می شود. در واقع گاز IG55کاملا بی اثر بوده و دارای استاندارد زیست محیطی می باشد. زیرا به صورت نسبی از آرگون و نیتروژن تشکیل شده است و پتانسیل تخریب لایه اوزون، گرمایش جهانی و طول عمر جوی آن صفر است. از این رو استفاده از این سیستم برای شرکت هایی که به دنبال سیاست های سازگار با محیط زیست هستند، راه حل ایده آلی می باشد.

سیلندرهای گاز در این سیستم کاملا فشرده و خشک بوده و در زمان تخلیه تراکم نداشته و به تجهیزات حساس موجود در محیط آسیبی وارد نمی کند. سیستم IG55 با استفاده از یک شبکه لوله کشی باعث حفاظت از محیط شده و توسط نازل های ویژه ای در زمان خطر به صورت دستی یا اتوماتیک تخلیه و پخش می شود.

این سیستم در اصل گازی بی رنگ است که به شکل مایع تحت فشار برای نگهداری ذخیره شده  و از آن برای حفاظت در مقابل حریق استفاده می شود. سیستم اطفای حریق FM200 پتانسیل تخریب لایه اوزون را نداشته و برای محیط هایی که تحت بهره برداری می باشند کاربرد دارد.

موارد تشکیل دهنده در سیستم اطفای حریق Inergen 40 درصد آرگون، ۵۲ درصد نیتروژن و ۸ در صد دی اکسید کربن می باشد و دارای سرعت پاسخ دهی بالایی بوده و بسیار با محیط زیست سازگاری دارد و از آن برای حفاظت جان، مال و محیط زیست استفاده می شود.

سیستم اطفای حریق ورتکس یک سیستم هیبریدی آب و یک گاز بی اثر می باشد که در آن نیتروژن و آب به صورت همزمان از یک خروجی تخلیه می شود. در این سیستم قطرات آب به اندازه ۱۰ میکرو متر کوچک شده و به همراه نیتروژن یک تعلیق همگن و متراکمی را ایجاد می کند که در نهایت از خروجی سیستم تخلیه می شود.

توجه داشته باشید که در سیستم ورتکس به صورت همزمان عملیات خنک کنندگی و مهار شعله انجام شده و به دلیل سازگاری با محیط کاملا برای انسان بی خطر بوده و به خاطر اینکه نسبت به سیستم های دیگر در حدود ۸۸ درصد آب کمتری استفاده می شود با حداقل خیس کردن محیط روبرو بوده و نیاز به یکپارچگی اتاق برای استفاده نمودن از این سیستم وجود نخواهد داشت.

 از این سیستم در نیروگاه ها، محفظه توربین ها، محیط های تولید خودرو، موزه ها، کتابخانه ها، نگهداری مایعات قابل احتراق و اتاق های داده ها استفاده نمود.